Ομιλία Σωτηρούλας Χαραλάμπους
Γενική Γραμματέας ΠΕΟ
Εκδηλώσεις ΠΕΟ προς τιμή της Παγκόσμιας
Μέρας της Γυναίκας – Μάρτης 2022
Αγαπητοί προσκεκλημένοι,
Συναδέλφισσες, συνάδελφοι,
Από τις 8 του Μάρτη το 1857 μέχρι τις 8 του Μάρτη το 2022 αναμφίβολα πολλές αλλαγές συντελέστηκαν στην ανθρωπότητα. Παραμένει αναλλοίωτη όμως η σπίθα που και τότε και σήμερα ωθεί εκατομμύρια γυναίκες να συνεχίζουν στο δρόμο που χάραξαν οι υφάντριες της Νέας Υόρκης.
Η ανάγκη διεκδίκησης μιας καλύτερης ζωής, όπου οι κόποι και η εργασία της γυναίκας θα αναγνωρίζεται και θα αμείβεται ισότιμα και ισάξια με τον άνδρα, η αναγνώριση ότι και η γυναίκα είναι φορέας δικαιωμάτων, αυτά δηλαδή που οδήγησαν στη μεγάλη εξέγερση του Μάρτη του 1857 εξακολουθούν και στις μέρες μας να αποτελούν διεκδικήσεις για εκατομμύρια γυναίκες σ’ ολόκληρο τον κόσμο.
Η φετινή επέτειος της Παγκόσμιας Μέρας της Γυναίκας σημαδεύεται από τη βαριά σκιά του πολέμου που μαίνεται στην Ουκρανία, τις καταστροφές και τις απώλειες ανθρώπινων ζωών. Η ΠΕΟ ενώνει και τη δική της φωνή με τις φωνές εκατομμυρίων αγωνιστών της ειρήνης που απαιτούν άμεσο τερματισμό του πολέμου και αναζήτηση λύσεων με ειρηνικά μέσα, στα πλαίσια των αρχών του Διεθνούς Δικαίου και με σεβασμό στις προϋπάρχουσες συμφωνίες του Μίνσκ για τις σχέσεις μεταξύ των δυο χωρών. Η στρατικοποίηση, η κλιμάκωση των εξοπλισμών επιβαρύνει και περιπλέκει την κατάσταση. Οι λαοί, οι εργαζόμενοι, οι γυναίκες, τα παιδιά δεν έχουν να κερδίσουν τίποτε από τον πόλεμο αντίθετα είναι αυτοί που πληρώνουν βαρύ τίμημα.
Αυτό είναι κάτι που το γνωρίζουμε πολύ καλά οι γυναίκες της Κύπρου, Ελληνοκύπριες και Τουρκοκύπριες γι’αυτό και ενώνουμε τη φωνή μας απαιτώντας ειρήνη στο κόσμο και ειρήνη, επανένωση για τον τόπο μας.
Η Παγκόσμια Μέρα της Γυναίκας είναι για την ΠΕΟ και τις προοδευτικές Τουρκοκυπριακές συνδικαλιστικές οργανώσεις ακόμα μια ευκαιρία για να τονίσουμε τους κοινούς μας αγώνες για την Κύπρο μας. Να επαναβεβαιώσουμε την προσήλωση μας σε λύση ΔΔΟ, με πολιτική ισότητα και την απαίτηση μας για να υπάρξει επανέναρξη των συνομιλιών στη βάση του συμφωνημένου πλαισίου λύσης. Παρά τις δυσκολίες δεν έχουμε άλλη επιλογή από το να συνεχίσουμε και να εμβαθύνουμε τις κοινές δράσεις μεταξύ μας, να κρατήσουμε ζωντανή τη σπίθα της επανένωσης.
Για περισσότερο από δυο χρόνια τώρα η ανθρωπότητα βιώνει μια πρωτοφανή κατάσταση εξαιτίας της πανδημίας του κορωνοϊού η οποία ανέτρεψε τη ζωή και την καθημερινότητα. Η πανδημία ήρθε να επιβεβαιώσει με ένα τραγικό τρόπο τα οικονομικά και κοινωνικά αδιέξοδα που οι πολιτικές της λιτότητας και του λιγότερου κράτους έχουν δημιουργήσει. Ειδικότερα στην πρώτη φάση της πανδημίας είδαμε να χάνονται χιλιάδες ζωές στην Ευρώπη αφού τα δημόσια συστήματα υγείας λόγω των περικοπών που είχαν προηγηθεί στα χρόνια της οικονομικής κρίσης αποψιλώθηκαν. Ταυτόχρονα όμως η πανδημία ανέδειξε πόσο μοναδικός και αναντικατάστατος είναι ο ρόλος του δημοσίου. Είναι ο δημόσιος τομέας της υγείας σ’ όλες τις χώρες που ακατάπαυστα δίνει αυτή τη μάχη για δυο και πλέον χρόνια τώρα. Αυτό αφορά και την Κύπρο και είναι η χειροπιαστή απάντηση στην κυβέρνηση Αναστασιάδη – ΔΗΣΥ που από το 2013 ξόρκιζε κάθε τι το δημόσιο ως αναποτελεσματικό.
Η πανδημία επιβεβαίωσε δυστυχώς για ακόμη μια φορά και το πόσο πιο ευάλωτες είναι οι γυναίκες μέσα σε κοινωνίες όπου ήδη οι διακρίσεις υπάρχουν.
Σύμφωνα με έρευνα που πραγματοποίησε ο ΟΗΕ τον Νοέμβριο του 2021 η πανδημία οδήγησε σε αύξηση της έμφυλης βίας σε βάρος των γυναικών, 2 στις 5 γυναίκες δηλώνουν ότι η πανδημία επηρέασε αρνητικά τη ψυχική τους υγεία, λόγω της ανασφάλειας, της τηλεργασίας και της δυσκολίας να έχουν διακριτά όρια μεταξύ εργασίας και οικιακής εργασίας.
Συναδέλφισσες, συνάδελφοι,
Όλο αυτό το διάστημα της πανδημίας η ΠΕΟ στοχευμένα με συγκεκριμένες παρεμβάσεις αγωνίστηκε έτσι που να στηριχθούν οι εργαζόμενοι, να προστατευθεί η υγεία και η εργασία. Παρεμβήκαμε αποφασιστικά έτσι που τα σχέδια επιδότησης των επιχειρήσεων να διασυνδεθούν με την απαγόρευση απολύσεων. Παρεμβήκαμε για να δοθούν αξιοπρεπή επιδόματα σε όσους εργαζόμενους αναγκάστηκαν για διάφορους λόγους να είναι εκτός εργασίας.
Από την αρχή της πανδημίας εκφράσαμε την ανησυχία ότι για ακόμη μια φορά από το κεφάλαιο και αυτούς που το στηρίζουν θα γίνει προσπάθεια και αυτόν τον λογαριασμό, όπως έγινε και με τον λογαριασμό της χρηματοπιστωτικής κρίσης του 2013 να τον φορτώσουν στους εργαζόμενους. Να χρησιμοποιηθεί δηλαδή ο φόβος, η ανασφάλεια, για περαιτέρω απορρύθμιση της εργασίας που θα οδηγήσει σε παγίωση και εμβάθυνση των οικονομικών και κοινωνικών ανισοτήτων.
Τα στοιχεία της έκθεσης του ΙΝΕΚ- ΠΕΟ για την οικονομία και την απασχόληση επιβεβαιώνουν ότι αυτή μας η ανησυχία δεν είναι καθόλου υπερβολική.
Η πανδημία επιδείνωσε την αγοραστική δύναμη των μισθών με αποτέλεσμα η κάποια βελτίωση που παρουσιάστηκε την περίοδο 2015-2019 να μην διατηρηθεί. Η αγοραστική δύναμη των μισθών σήμερα εξακολουθεί να είναι κατά 6,8% πιο κάτω από εκεί που ήταν το 2016.
Αντίθετα το εισοδηματικό μερίδιο του κεφαλαίου ανακάμπτει πλήρως μετά την πρώτη φάση της υγειονομικής κρίσης με αποτέλεσμα η κατανομή μεταξύ μισθών και κερδών να συνεχίσει να είναι προκλητικά ανισομερής σε βάρος της εργασίας.
Τα στοιχεία επιβεβαιώνουν πόσο αναγκαίες και σωστές είναι οι διεκδικήσεις που εδώ και καιρό προβάλλουμε με στόχο την αποκατάσταση μιας ελάχιστης κοινωνικής ισορροπίας ανάμεσα στους μισθούς και τα κέρδη. Παρεμβάσεις που θα στηρίζουν τα εισοδήματα από εργασία και θα ανακατανέμουν με ένα πιο δίκαιο τρόπο το εισόδημα που παράγεται σ’ αυτό τον τόπο. Αυτό είναι ακόμα πιο αναγκαίο σήμερα που η ακρίβεια καλπάζει ροκανίζοντας ακόμα πιο γρήγορα τα εισοδήματα.
Η πρώτη αναγκαία και επιβαλλόμενη παρέμβαση είναι η εισαγωγή ρυθμίσεων που να διασφαλίζει σε κάθε εργαζόμενο μίνιμουμ μισθό και βασικά ωφελήματα από την εργασία. Για να υλοποιηθεί αυτός ο στόχος, στόχος που αναδεικνύεται και μέσα από την πρόταση οδηγίας της ΕΕ για τους επαρκείς και αξιοπρεπείς μισθούς χρειάζεται από τη μια να ολοκληρωθεί η διαδικασία που ξεκινήσαμε εδώ και μερικά χρόνια για εισαγωγή νομοθετικών ρυθμίσεων έτσι που οι βασικοί όροι των κλαδικών συλλογικών συμβάσεων να εφαρμόζονται για όλους τους εργαζόμενους των κλάδων που καλύπτουν οι συμβάσεις και ταυτόχρονα να κατοχυρωθεί κατώτατος μισθός και βασικά ωφελήματα για όσους εργαζόμενους, οι όροι απασχόλησης τους δεν καλύπτονται από συμβάσεις.
Μέτρα επιβάλλεται να παρτούν και για τον περιορισμό των φαινομένων της αγοράς υπηρεσιών, την ανάθεση εργασίας με την μέθοδο των υποεργολαβιών κλπ., μηχανισμοί φτηνής αρρύθμιστης εργασίας που χρησιμοποιούνται κατά κύριο λόγο από το ίδιο το κράτος. Χρειάζεται επίσης να εισαχθούν ρυθμίσεις που να αποτρέπουν την χρησιμοποίηση της τηλεργασίας ως ακόμα ενός μηχανισμού φτηνής εργασίας, χωρίς ρυθμίσεις και συμφωνημένα πλαίσια.
Ιδιαίτερης σημασίας αυτή την περίοδο λαμβάνοντας υπόψη και τις επιπτώσεις που ο πόλεμος στην Ουκρανία θα έχει πάνω στις τιμές των καυσίμων αλλά και βασικών καταναλωτικών αγαθών, είναι η λήψη μέτρων κατά της ακρίβειας. Η κυβέρνηση οφείλει να προχωρήσει σ’ ένα ολοκληρωμένο πακέτο μέτρων, να μειώσει το ΦΠΑ σε είδη πρώτης ανάγκης και στα καύσιμα, να αξιοποιήσει τη δυνατότητα επιβολής πλαφόν σε βασικά είδη, να αυξήσει τα κοινωνικά επιδόματα.
Επιβάλλεται επίσης άμεσα να ξεκινήσει ο διάλογος για πλήρη αποκατάσταση της ΑΤΑ και για διεύρυνση της σε όλους τους εργαζόμενους του ιδιωτικού τομέα.
Χρειάζεται επίσης ριζική αναδόμηση της κοινωνικής πολιτικής, ιδιαίτερα με την εισαγωγή προγραμμάτων κοινωνικής στέγης, τη βελτίωσης των οικογενειακών επιδομάτων και την εισαγωγή μέτρων στήριξης της εργαζόμενης οικογένειας.
Αυτές τις μέρες θα ακουστούν πολλοί διθύραμβοι για την γυναίκα και την προσφορά της από όλους. Το γεγονός ότι μετά από χρόνια προσπαθειών των οργανωμένων εκφράσεων του αγώνα για τη γυναικεία χειραφέτηση και ισοτιμία, ιδιαίτερα των προοδευτικών συνδικαλιστικών και πολιτικών δυνάμεων στον κόσμο και στον τόπο μας, όλοι μιλούν για την ισότητα, αναγνωρίζοντας ότι οι διακρίσεις είναι πλήγμα για τις κοινωνίες ολόκληρες και όχι μόνο για τις γυναίκες είναι σημαντικό. Δεν είναι όμως από μόνο του αρκετό για να πάνε τα πράγματα μπροστά. Για να εξαλειφθούν οι διακρίσεις. Χρειάζονται έργα, πολιτικές, αντίληψη για τα πραγματικά αίτια των διακρίσεων.
Οι πολιτικές της λιτότητας, η εργασία χωρίς ρυθμίσεις και δικαιώματα, η συρρίκνωση και η ανεπάρκεια των κοινωνικών πολιτικών, στοιχεία που χαρακτηρίζουν την παρούσα διακυβέρνηση, επιδρούν πιο έντονα πάνω στις γυναίκες κάνοντας ακόμα πιο δύσκολο τον στόχο της πραγματικής ισότητας.
Δεν μπορεί να αισθανόμαστε ικανοποιημένοι όταν από τις 27 χώρες τις Ευρώπης η Κύπρος κατατάσσεται στην 21η θέση σ’ ότι αφορά τον Δείκτη Ισότητας του Ευρωπαϊκού Ινστιτούτου για την Ισότητα των Φύλων.
Ούτε είναι για πανηγυρισμούς διθυράμβους και διαφήμιση το ότι το χάσμα αμοιβών είναι σήμερα στο 10%. Μια προσεκτική, σωστή, επιστημονική και όχι επιφανειακή για σκοπούς εντυπώσεων ανάλυση, καταδεικνύει ότι η μείωση του χάσματος της ωριαίας αμοιβής εργασίας μεταξύ ανδρών και γυναικών, δεν οφείλεται σε βελτίωση της θέσης των γυναικών αλλά σε επιδείνωση της θέσης των ανδρών.
Σύμφωνα με στοιχεία της Eurostat μεταξύ 2010 και 2018 η μέση αμοιβή εργασίας των γυναικών παραμένει αμετάβλητη ενώ του άνδρα μειώθηκε κατά 7%.
Γίνεται επίσης μια άλλη επιλεκτική αναφορά για το ψηλό ποσοστό της Κύπρου που μας κατατάσσει στην 8η θέση από τις 27 σ’ ότι αφορά τη συμμετοχή των γυναικών στην εργασία. Δεν γίνεται όμως αναφορά στο γεγονός ότι σ’ ότι αφορά τον διαχωρισμό και την ποιότητα της εργασίας είμαστε 7η από το τέλος στην 21η θέση. Τι σημαίνει αυτό; Ότι η γυναίκα της Κύπρου εργάζεται μαζικά αλλά σε θέσεις εργασίας κακοπληρωμένες, χωρίς ρυθμισμένα δικαιώματα, με μορφές εργασίας επισφαλείς, αρρύθμιστό ωράριο, αγορά υπηρεσιών, με συμβόλαια τακτής προθεσμίας. Συσσωρεύεται η γυναικεία απασχόληση σε θέσεις ανειδίκευτης ή χαμηλής εξειδίκευσης κάτι που και πάλι αναδεικνύεται στις στατιστικές αφού στο δείκτη για τον διαχωρισμό η Κύπρος είναι 26η από τις 27, προτελευταία δηλαδή.
Η κακής ποιότητας γυναικεία εργασία έχει ως αποτέλεσμα και το μεγάλο χάσμα στις συντάξεις μεταξύ ανδρών και γυναικών, το οποίο είναι γύρω στο 44% και πάλι ένα από τα μεγαλύτερα της Ευρώπης. Φθηνή εργασία, χαμηλοσυνταξιούχα στα χρόνια της ανταμοιβής. Αυτή είναι η πραγματικότητα για την πλειοψηφία των γυναικών της Κύπρου, αυτές που είναι πίσω από τις βιτρίνες.
Χρειάζεται να γίνουν πολλά και συγκεκριμένα για να αλλάξει αυτή η κατάσταση. Η υιοθέτηση της θέσης που εδώ και χρόνια προβάλλει η ΠΕΟ για ρυθμίσεις που να διασφαλίζουν σ’ όλους τους εργαζόμενους βασικά δικαιώματα είναι ένα μέτρο που θα βοηθήσει ιδιαίτερα τις γυναίκες.
Η διεκδίκηση αυξήσεων με έμφαση στους νεοεισερχόμενους στην εργασία και η επανεξέταση των επαγγελματικών κατατάξεων στις Συλλογικές Συμβάσεις Εργασίας με στόχο την αξιολόγηση και την κατάταξη στη βάση της αξίας της εργασίας και όχι ποιος κάνει την εργασία είναι επίσης ένα στοιχείο για σωστή αποτίμηση της γυναικείας εργασίας. Και αυτή η δουλειά αφορά και εμάς.
Η προώθηση του κώδικα σεξουαλικής παρενόχλησης ως βασικό συστατικό στοιχείο των συλλογικών συμβάσεων εργασίας πρέπει επίσης να τεθεί στις προτεραιότητες μας συμβάλλονται έτσι έμπρακτα στη δημιουργία εργαλείων και μηχανισμών που δεν θα επιτρέπουν σε φαινόμενα σεξιστικής προκλητικής συμπεριφοράς στους χώρους εργασίας.
Καθοριστικός παράγοντας για την εξάλειψη των εμποδίων που αντιμετωπίζει η γυναίκα στο συνδυασμό οικογένειας και εργασίας είναι και ο τομέας της παροχής διευκολύνσεων στις εργαζόμενες οικογένειες. Η δημιουργία επαρκών ποιοτικών δομών στήριξης προστασίας και φροντίδας των παιδιών, ηλικιωμένων, αναπήρων από το κράτος και την τοπική αυτοδιοίκηση, η επιδότηση του κόστους φροντίδας των παιδιών είναι απαραίτητα μέτρα για πλήρη και παραγωγική παρουσία της γυναίκας στην εργασία. Αναγκαία είναι και η κάλυψη της γονικής άδειας με επίδομα όπως και η αύξηση της άδειας μητρότητας από το πρώτο παιδί.
Φέτος κλείνουν 70 χρόνια από την απόφαση της ΠΕΟ να δημιουργήσει το Τμήμα Εργατριών της ΠΕΟ που αργότερα μετονομάστηκε σε Τμήμα Γυναικών Εργατοϋπαλλήλων της ΠΕΟ. Για την ΠΕΟ ο αγώνας για την ισότητα, ενάντια στις διακρίσεις κάθε μορφής, για τα δικαιώματα των γυναικών δεν ήταν ποτέ ξεκομμένος από τους αγώνες της εργατικής τάξης για εργασία με δικαιώματα, για αξιοπρέπεια και κοινωνική πρόοδο.
Αγωνιζόμενοι για την ισοτιμία και για την γυναικεία χειραφέτηση, κάθε φορά που μπαίνει ένα λιθάρι σμίκρυνσης των ανισοτήτων στην εργασία και στην κοινωνία κερδίζει όλη η εργατική τάξη.
Αυτή την προσπάθεια θα την συνεχίσουμε, με πίστη και αισιοδοξία. Το χρωστάμε στις πρωτοπόρες, αυτές που σε καιρούς δύσκολους τόλμησαν και σήκωσαν ανάστημα, το χρωστάμε στις γυναίκες του σήμερα που δικαιούνται η δουλειά τους να πληρώνεται με αξιοπρεπείς μισθούς, στις γυναίκες που δεν πρέπει να μπαίνουν στο δίλλημα οικογένεια, παιδιά ή εργασία.
Το χρωστάμε στις μελλοντικές γυναίκες, τα σημερινά κορίτσια που πρέπει να μπορούν να ζήσουν σε μια πιο ισότιμη κοινωνία όπου το φύλο δεν καθορίζει το επάγγελμα, όπου τα στερεότυπα και οι διακρίσεις θα είναι παρελθόν.
Γιατί ο δικός μας ορίζοντας είναι μια κοινωνία όπου το φύλο, η φυλή και η θρησκεία θα είναι πλούτος, στοιχείο σύνθεσης και όχι διαχωρισμού.